Stefan Żeromski w tym opowiadaniu porusza problem życia na wsi po reformie uwłaszczeniowej i podjęcia próby odnalezienia się dawnych szlachciców w nowych czasach... Głównymi bohaterami są Dominik Cedzyna i jego syn Piotr oraz Teodor Bijakowski... Utwór rozpoczyna się od czytania listu przez Dominika... List ten otrzymał od swego syna Piotra, który gdzieś błąka się po świecie... Dominik jest zrozpaczony, że syn jest tak daleko od niego... Były szlachcic prowadzi twardy bój z własnymi myślami, lecz niestety nie przynosi mu to sukcesu... Nieco ukojenia znajduję w pracy u Teodora Bijakowskiego, którzy niegdyś był jego podwładnym, a teraz jest jego szefem... Ta nowa sytuacja zmusza w nim zmianę światopoglądu, który został przewrócony do góry nogami... Tak samo się sprawy mają z innym szlachcicem Polichniewiczem, obecnie mający spore problemy z utrzymaniem majątku, który ostatecznie trafia w ręce Bijakowskiego... Utwór nie należy do najłatwiejszych, ale podejmuję problem odnalezienia się w nowej rzeczywistości drugiej połowy XIX wieku, gdzie szlachcic staje się parobkiem, a parobek "szlachcicem"... Jest to trudne dla tych pierwszych ze względu na stosunek do świata i dawne przyzwyczajenia, które nie zawsze są dobre i powodują nieporozumienia...
